گزارش مسیرساز؛
گفتمان سازی عدالت آبی آزمونی پیش روی دولت جدید
مسیرساز: مسیر اشتباه توسعه و بی توجهی به اصل عدالت در سیاستگذاری های آبی، منجر به بروز نارضایتی های اجتماعی شده است و لازم است به سمت گفتمان سازی دراین زمینه پیش برویم.
به گزارش مسیرساز به نقل از مهر، چند هفته قبل از آغاز به کار دولت سیزدهم زخم ناعدالتی در تخصیص منابع آبی، اصرار بر طرح های انتقال آب و سدسازی ها سرباز کرد. ۱۰۰ روستا در خوزستان بی آب ماندند و خیلی از زیستمندان تالاب هورالعظیم به سبب خشک شدن یکباره تالاب از بین رفتند در صورتیکه سد کرخه در بالادست این استان قرار داشت و با آزادسازی بموقع حقابه آن می توانست از بروز این فاجعه زیست محیطی و نارضایتی اجتماعی پیشگیری کند. بی آبی ها طاقت مردم صبور خوزستان را هم طاق کرد و چند روزی فضای شهرهایشان برای احقاق این حق طبیعی ملتهب شد. این اتفاقات بهانه ای شد تا به موضوع عدالت محوری در توسعه و سیاستگذاری های آبی بپردازیم.
شاید ساده ترین پاسخ از طرف مسئولان درباره بروز این بحران این باشد که کشور گرفتار بحران خشکسالی است. البته فعالان محیط زیست این پاسخ را قبول ندارند، چونکه اقلیم کشور ما خشک است و خشکی بخش جدایی ناپذیر زیست این کشور است. محمد درویش کارشناس و فعال محیط زیست وضعیت منابع آبی ایران را نسبت به کشورهای منطقه بهتر دانست و اظهار داشت: ما بیش از صد در صد آبی که در کشور استفاده می نماییم متعلق به خودمان است و وابسته به کشوری نیستیم. یعنی ۱۱ میلیارد مترمکعب آب تولیدی ایران از کشور خارج می شود و ۱۲ میلیارد هم وارد کشور می شود که تراز آن حدود یک میلیارد است و درواقع ما ازجمله از کشورهایی هستیم که از نظر منابع آب قابل استحصال به خودمان وابسته ایم. اما چرا در این شرایط استان پر آبی مثل خوزستان و یا کهگیلویه و بویر احمد تا استان مازندران و گیلان با مشکل تنش آبی مواجه می شود. پاسخ چیزی نیست جز نگرش ما به مساله آب وقتی طی دهه های گذشته به مرور با افزایش جمعیت، و رشد تکنولوژی آب از یک کالای زیستی به یک کالای اقتصادی تبدیل گشته است، و مناقشات بر سر استحصال آن اوج گرفته است.
وضعیت ایران از نظر دسترسی به منابع آبی خوب است و وابستگی به دیگر کشورها نداریم اما… در ادامه این سوال پیش می آید چطور در کشوری که منابع آبی مناسبی برخوردار بوده، نتوانسته است به مدیریت صحیح منابع اقدام نماید تا مناقشات اجتماعی پیش نیاید، و چرا در راه توسعه اش، عدالت دسترسی به منابع آب فدا شده است؟ حجت میان آبادی پژوهشگر دیپلماسی آب و استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس در گفت و گو با خبرنگار مهر، برای پاسخ به این پرسش این طور توضیح می دهد که شروع چالش های آبی کشور در دهه ۴۰ تا ۵۰ را همزمان با روی کار آمدن سیاست توسعه یافتگی و تغییر الگوی توسعه به سمت نسخه امریکایی شکل گرفت، وقتی که دیگر کشورهای جهان هم به تبع آمریکا دنباله رو این شکل از توسعه رفتند، بر این اساس سبک سیاقی پایه گذاری شد تا میل به لیبرالیسم و تفکر سودآوری در جهان غالب شود و در نتیجه برای سرعت بخشیدن به روند توسعه، سد سازی جایگزین بهره برداری های سنتی از منابع آبی شد. سدسازی، انتقال آب میوه تفکر لیبرالیستی است وی با اشاره به این که برمبنای این تفکر بهره برداری مطلق انسان از طبیعت اصل قرار گرفت و ایران هم اهتمام کرد از این غافله عقب نماند اظهار داشت: متأسفانه این تفکر با همان سیاست های غلط در زمینه آب ادامه یافت، و دوران سازندگی نقطه عطف رشد تفکر توسعه یافتگی و دست یابی به سود بیشتر مبتنی بر این تفکر غربی بود که معتقد بود طبیعت باید توسط انسان مهار شود و در خدمت منافع آن قرار گیرد. و درواقع مسائلی مثل سدسازی، انتقال آب میوه تفکر لیبرالیستی است.
هرچند ۷ دهه است غرب از تفکر توسعه برمبنای سود بیشتر بازگشته ما همچنان بر ادامه این مسیر اصرار داریم میان آبادی با اشاره به این که پس از ۷ دهه از غلبه این تفکر بر نوع توسعه در جهان، کشورهای غربی به شکست واقف شدند، و حتی ۳ دهه است در منطقه ما هم دیگر به این نوع روش توسعه بدبین شده اند، اظهار داشت: ولی ما همچنان بر ادامه اجرای این تفکر شکست خورده تاکید کرده ایم. و بنا بر این سیاست گذاری مبتنی بر توسعه اقتصادی که به دنبال کسب سود بیشتر است، مسائل زیست محیطی و اجتماعی در آن اولویتی نداشته و ندارد.
هزاران میلیارد خرج احیای دریاچه ارومیه شد تا گردوغبار بلند نشود نه این که بقای دریاچه اهمیتی داشته باشد این کارشناس دیپلماسی آب گفت: وقتی این سیستم سرش به سنگ خورد که چالش های محیط زیست پررنگ شدند نه این که محیط زیست و چالش های اجتماعی برای آن مهم باشد بلکه مخاطرات محیط زیست کسب سودش را با مشکل مواجه کرد. همین تفکر را می توان در اولویت احیای دریاچه ارومیه دید که هزاران میلیارد خرج احیای دریاچه شد ولی با این تفکر که گرد و غبار آن حوزه دریاچه ارومیه و حتی مرکز کشور را تحت تأثیر قرار خواهد م، دهد نه به سبب این که وجود دریاچه یا نبود آن، موجودات پیرامونی آن و طبیعت از اهمیتی برخوردار باشند. برای به چالش کشیدن این تفکر کافی است این سوال را از مسئولان بپرسیم که چرا گردوغبار بلند شده از تالاب خشک شده هامون در اولویت قرار نداشت؟ اگر محیط زیست مهمست چرا هامون مهم نیست؟ چون محیط زیست مهم نیست. انسان آن هم از بعد اقتصادی آن برای این تفکر حائز اهمیت می باشد. برخلاف سیاست های توسعه ای برمبنای سود، سیاست های مبتنی بر عدالت نه فقط انسان ها تقسیم نمی شوند بلکه اولویت بندی های صنعتی، کشاورزی و شرب نیز مقدم بر تامین حقابه طبیعت نمی گردد و حق طبیعت نادیده گرفته نمی گردد. اینجاست که تفکر حاکم بر سیاست گذاری های آبی و عدالت محوری پر رنگ می شود، تفکر عدالت محور میان مردم تهران، ارومیه و سیستان و بلوچستان تفاوتی قائل نمی گردد و اولویت بندی هایش برمبنای گسترش عدالت است نه سود اقتصادی. حتی محیط زیست هم بعنوان یک واحد صاحب ارزش مورد توجه قرار می گیرد، نه به تبع سودی که به ما می رساند. توسعه عدالت محوری در کشور اسلامی ما یک اصل است و در ساختار حمکرانی اسلامی عدل که یکی از اصول ۵ گانه قلمداد می شود که شایسته است در سیاستگذاری ها کلان همچون سیاست گذاری های آبی مبنا قرار بگیرد، اما هنوز ساختار موجود نتوانسته شاخص ها و معیارهای عدالت آبی را گفتمان سازی کند. و همچنان پاشنه توسعه اقتصادی کشور بر مدیریت مبتنی بر سود می چرخد. همزمانی روی کار آمدن دولت سیزدهم در شرایطی که عدالت آبی به یک مطالبه اجتماعی تبدیل گشته است، شاید فرصت مناسبی برای توسعه این گفتمان و تغییر ریل معیوب توسعه در کشور باشد تا به شکل پایدارتری ابعاد توسعه مندی را در کشور شاهد باشیم.
منبع: مسیرساز
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب